اسید کلریدریک HCR
هیدروکلریک اسید از دیرین به نام های اسید سالیس ، موریاتیک اسید و ارواح نمک معروف بود و از ویتریول ( اسید سولفوریک) و نمک طعام به دست آمد
اسید کلریدریک آزاد ابتدا در قرن شانزدهم توسط آندریاس لیباویوس رسما معرفی شد بعد از وی ، توسط شیمیدان‌هایی مثل ژوهان رودولف گلابر ، جوزف پریستلی و همفری دیوی در تحقیقات علمی خودشان از این ماده استفاده می‌کردند .
اسید کلریدریک یا هیدروکلریک اسید ( جوهر نمک ) محلول شفاف ، بی رنگ و بسیار تند‌بو از هیدروژن کلراید در آب ، یک اسید معدنی بسیار خورنده و اسیدی و با کاربردهای صنعتی فراوان می باشد .
این اسید به خاطر اینکه جز مواد شیمیایی پایه حساب میشود کاربرد فراوانی دارد . این ماده با فلزات و اکسیدهای فلزی و هیدروکسید آنها ترکیب می شود .
گاز اسید کلریدریک از هوا سنگین تر است ، این ماده به آسانی به مایع تبدیل شده .
تاریخچه ای از کلریدریک اسید
اسید هیدروکلریک در اوایل قرن نهم میلادی توسط شیمیدان جابر بن حیان کشف شد در زمان قدیم به این اسید ، ارواح نمک گفته می شد .
اسید کلریدریک آزاد نخستین بار به طور رسمی در قرن شانزدهم توسط لیباویوس تولید شد . بعدا توسط شیمیدانانی مانند گلاوبر، پریستلی و دیوی در تحقیقات علمی خود استفاده شد .
تولید اسید کلریدریک صنعتی :
اسید کلریدریک با حل شدن کلرید هیدروژن در آب تهیه می شود . هیدروژن کلرید را می‌توان با روش‌های گوناگونی تولید کرد و این یعنی راه‌های زیادی برای ساخت هیدروکلریک اسید وجود دارد .
تولید مقیاس وسیع اسید کلریدریک تقریباً همیشه با مقیاس صنعتی تولید سایر مواد شیمیایی مانند فرآیند کلرالکالی که هیدروکسید هیدروژن و کلر تولید می کند ، یکپارچه است که می توان ترکیب دوم را برای تولید اسید کلریدریک صنعتی به کار برد .
کاربرد اسید کلریدریک :
یکی از انواع اسید معدنی قوی است که در بسیاری از فرآیندهای صنعتی مانند تصفیه فلز استفاده می شود . از دیگر کاربرد های جوهر نمک می توان به موارد زیر اشاره کرد
در صنایع غذایی ، به عنوان افزودنی غذایی و در تولید ژلاتین و فرآوری شکر و همچنین در تولید انواع محصولات غذایی مانند شربت ذرت ، نوشابه ها ، کوکی ها ، کراکرها ، کچاپ ، غلات و سایر محصولات غذایی نیز به کار می رود.این ماده به عنوان عامل اسیدی کننده در سس ها، سبزیجات و مواد غذایی کنسرو شده به منظور تقویت طعم و کاهش فساد به کار می رود .
- در صنعت تصفیه آب و تولید مواد شیمیایی مختلف همچون پلی آلومینیوم کلراید و کلروفریک
- در ساخت باتری ، لامپ های فتوشیمیایی و مواد آتش بازی مورد مصرف است
- حل کردن کلسیم کربنات و اسید کلریدریک به منظور تولید نمک کلرید کلسیم و استفاده در جاده های یخ زده
- در بسیاری از فرآیندهای صنعتی مانند تصفیه فلز استفاده می شود
- مبدل های یونی اسید کلریدریک با کیفیت بالا در بازسازی رزین های تبادل یونی استفاده می شود . به طور ویژه برای شستشوی کاتیون ها از رزین ها مورد مصرف است
- پالایش سنگ معدن در تولید قلع و تانتال
- خنثی سازی سیستم های بنیادی و به عنوان معرف آزمایشگاه
- در صنعت نساجی به منظور سفید کردن لباس
- اسیدشویی فولاد ، حذف رسوب از دیگ های بخار و ماده رسوب زدا
- استفاده در سلاح های شیمیایی مثل تولید گاز خردل
- در صنعت گالوانیزه کردن با تولید کلرید روی
- اسید کلریدریک در تولید انواع مواد شیمیایی به عنوان ماده اولیه مورد استفاده قرار می گیرد
- آب و فاضلاب و حفظ سطح بهینه در آب استخرهای شنا
- فرایندهای خالص سازی نمک طعام
- تولید پلی وینیل کلراید برای پلاستیک و پلیمر
- لامپ های فتو شیمیایی
- صنعت راه سازی و ساختمان سازی
- در خانوارها ، اسید کلریدریک رقیق اغلب به عنوان ماده رسوب زدایی به کار می رود
- به طور صنعتی برای پردازش فولاد، مواد انتخابی برای پل های معلق و ماشین ها و کامیون ها مورد استفاده قرار می گیرد
- در تولید نفت نیز به صخره یا ساختارهای سنگی تزریق می شود، تا منافذ بزرگ ایجاد کنن
- این ماده به عنوان کاتالیزور و حلال در سنتزهای آلی، در تولید کود و رنگ، هیدرولیز کردن نشاسته و پروتئین ها در محصولات غذایی و در صنایع عکاسی، نساجی و لاستیک سازی نیز استفاده می شود .
- در زمینه ی پزشکی و دارویی
- در صنعت گالوانیزه کردن با تولید کلرید روی
- به منظور حذف زنگ زدگی و ناخالصی از فلزاتی همچون آهن، آلیاژها و فولاد ضد زنگ
- آبکاری با تولید کلرید نیکل
ضرر های اسید کلریدریک
اصلی ترین خطرات اسید کلریدریک به خاطر ماهیت اسیدی آن می باشد که باعث میشود به بافت بدن انسان آسیب برساند از کاربر این ماده باید بداند که تماس پوستی و یا چشمی با اسید کلریدریک می تواند سبب خوردگی بافت ، زخم و خون ریزی شود و التهاب های شدید را به همراه می آورد .
هم چنین تنفس این اسید می تواند موجب تحریک شدید دستگاه تنفسی شده و فرد را تا مرز خفگی پیش برد . خطرات اسید کلریدریک می تواند شامل نگه داری آن در محیط نامناسب نیز باشد.
این ماده به خودی خود آتش نمی گیرد ، اما در صورتی که با فلزات در تماس قرار گیرد ، می تواند گاز هیدروژن تولید کند که بسیار خطر آفرین بوده و انفجار را به همراه می آورد
برای تهیه این محصول از مراکزی که به نکات حمل و نقل آن آشنا هستند و اسید کلریدریک را در ظروف مناسب حمل و نقل می کنند ، بسیار حائز اهمیت است .
این ماده موجب آسیب به پوست، چشم، اندام تنفسی و روده می شود و همچنین به عنوان عامل سرطان زا شناخته شده است .
هنگام کار با آن حتما از دستکش، عینک محافظ، لباس مناسب و ماسک استفاده کنید و در صورت آلوده شدن لباس و کفش آن را به سرعت تعویض کنید .
مزایای اسید کلریدریک :
- محلول در آب
- ویژگی جرم گیری و ضد عفونی کنندگی
- پایدار است و غلظت خود را در طول زمان حفظ می کند
- تمایل کمتری به شرکت در واکنش اکسایش کاهش دارد